ظهیرالدین محمد بابرشاه (م1483 ـ 1530)

ظهیرالدین محمد بابرشاه
(م1483 ـ 1530)
ظهیرالدین محمد بابر اتاقلی سیاسی نظامی شخصیت و سرکرده و شو بیلن بیرگه استعدادلی شاعر، ادیب، دانشمند و مؤخ دیر. بابر جوده مرکب حیات، کورش و ایجادی فعالیت یولینی کیچیب اوتدی. او انقراض گه یوز توتگن تیموریلر دولتی نی سقلب قالیش و مستحکملش، اورته آسیا ده مرکزلشگن ییریک بیر دولت وجودگه کیلتریش اوچون اوزاق و قتتیق کورش آلیب باردی، بیراق تاریخی شرایط بونگه امکان بیرمه دی.
ظهیرالدین محمد بابر هجری 888 نچی ییلی محرم آیی (میلادی 1483 ییلی فبروری اییده) فرغانه ولایتی نینگ مرکزی اندیجان ده توغیلدی. اونینگ آته سی عمرشیخ میرزا تیموری شاهزاده لردن بولیب، فرغانه ولایتی ده حکمرانلیک قیلر ایدی. عمرشیخ میرزا تیموری لر اورته سیده تاج و تخت اوچون کورش، کیسکین لشگن دورده حاکمیت قیلدی و بو کورشلر ده فعال اشتراک ایتدی.
بابر یوقاری سویه ده معلملر و مربی لر تمانیدن تربیه لندی. یاش بابر، تیز اره ده خط و سوادینی چیقاریب، علم و ادبیات بیلن شغللنه باشلادی. او کوپ وقت نظامی تمرین و آو بیلن هم مشغول بولدی. اوز قابلیتی بیلن کتته لرنی حیران قالدیردی.
میلادی 1494 نچی ییلده عمر شیخ میرزاگه قرشی اونینگ اوز اکه سی ـ سمرقند حاکمی سلطان احمد میرزا و تاشکند حاکمی محمود خان قوشون تارتیب، فرغانه گه یوریش قیلدیلر. بو وقتده عمرشیخ میرزا اندیجان نینگ غرب تمانیده جر یقاسیده بنا بولگن اخسی قورغانیده ایدی. تصادفا عمرشیخ میرزا شو وقتده کبوتر خانه لری بیلن بیرگه ییرگه یقیلیب هلاک بولدی. او وقتده بابر میرزا اندیجان ده ایدی. اون ایککی یاشیگه قدم قویگن بابر فرغانه ولایتی نینگ وارثی ایدی. شونینگ اوچون او تختگه چیقدی و هجومچیلر گه قرشی قتتیق مقاومت قیلدی. بو اوروش ده کوپ تلفات کورگن سلطان احمدمیرزا صلح توزیب، سمرقندگه قیتیشگه مجبور بولدی. بو اوروش بابر نینگ بیرینچی کتته غلبه سی ایدی.
بابر اون بیش یاشیده (میلادی 1498) ییلده امیرتیمور پایتختی بولگن سمرقند شهرینی ایگلله دی، اما سمرقند نینگ ایچکی وضعیتی بابر نینگ کوتگنیچه بولیب چیقمه دی. ینه بیر طرفدن بابر نینگ بعضی بیک لری فتنه و خیانت قیلیب، اندیجاننی خوف آستیگه آلگن ایدیلر. سمرقند ده یوز کون حکمرانلیک قیلگن بـابر، مجبورا اندیجــان گه قره ب یول آلدی، اما بابر بو جایگه ییتیشگنده اندیجاننی جهانگیرمیرزا ایگلله دی و سمرقند ایسه بابر نینگ عمک بچه سی سلطان علی میرزا ایگلله ب قویدی. بابر تاشقری ده قالیب کوپ آغیر وضعیت بیلن اوز فعالیتی گه دوام بیردی و شو واقعه دن ایککی ییل اوتگندن کیین بابر اندیجاننی قیته دن قولگه کیلتیردی. او اندیجاننی ایگلله گندن سونگ بوتون اعتبارینی سمرقند گه بیریب، اونی آلیش مقصدیده قوشون تارتیب شهر سبز گه ییتیب بارگنده، تازه دن کتته قدرت گه ایگه بولگن محمدخان شیبانی بیلن یوزمه یوز بوله دی. بابر شیبانی خان بیلن اوروشیب شکست اییب سمرقند حصاری گه چیکینه دی و او ییرده حصاربند بولیب مقاومت گه دوام بیره دی. شیبانی خان سمرقندنی تورت آیلب قمل قیله دی. بابر کوپ مشقتلر کوریب، شیبانی خان طرفیدن پیشنهاد بولگن صلح گه راضی بوله دی و شو بهانه بیلن شهردن چیقیب کیته دی و اندیجان قره ب یول آله دی، بیراق اندیجانگه کیره آلمه ی، آنچه وقت سرگردان بولیب، بعضا آتلیق و بعضا پیاده اندیجان نینگ اطرافیده سرسان و سرگردان بولیب یوره دی.
بابر تاغه سی محمود خان نینگ یاردمی ده ایکینچی دفعه شیبانی خان بیلن اوروشه دی، بیراق بوهم نتیجه بیرمه یدی، محمود خان اسیر بولیب و بابر مغلستانگه چه قاچه دی و شیبانی خان ایسه تاشکند نی هم ایگلله یدی. بابر بیر قنچه ییل دن کیین فرغانه وادی سیگه کیله دی، تورت آی او یرده توره دی اما ماوراالنهر ده ییریک و مستحکم دولت قوریشگه کوزی یتمه یدی بناء ناچار میلادی 1504 نچی ییل ده اوچ یوزدن کوپ راق ییگیتی بیلن حاضرگی افغانستان گه قره ب یول آله دی.

بابر نینگ افغانستان ده گی حاکمیتی :
بابرشاه حاضرگی افغانستانگه کیلیب بیرینچی دن قندوز ولایتنی ایگلله یدی؛ سونگ هندوکش تاغلریدن اوتیب، کابل تمانگه یوریش قیله دی. بابر اوروشسیز و تالاوسیز کابلنی آلیب شو شهر ده تازه حاکمیتینی تیکله یدی. سونگ غزنی شهرینی هم اروشسیز قولگه کیلتیره دی. بو شهرلرنینگ خلقی بابر نینگ یخشی معاشرتینی کوریب اونگه جان و دل بیلن کمکلشه دیلر. بو وقت شیبانی خان خراساننی باسیب آلیشگه تیارلنه یاتگن ایدی. بو حال حسین بایقرا نی هم تشویش گه سالگن ایدی. او 1503 نچی ییلده بدیع الزمانگه شیبانی خانگه قرشی یوریش قیلیشگه بویروق بیردی. بدیع الزمان ییگریمه مینگ کیشی بیلن آمو دریانینگ اونگ قرغاغی گه اوتیب حصار، ختلان، بدخشان و باشقه شهرحاکم لرنینگ کمک لرنی و حمایتینی کوتدی. اما اولر بدیع الزمان گه مدت بیرمه دیلر و حسین بایقرا نینگ اوزی هم اوغلیگه یاردم بیریش اورنیگه اونگه بلخ گه قیتیشنی بویوردی. بیراق 1503 ـ 1506 نچی ییل لر گه کیلیب وضعیت خیلی جدی لشدی. حسین بایقرا، شیبانی خانگه قتتیق راق بیریشگه شایلندی. او اوغول لرینی، سردارلر و بیکلرینی و بابرنی کینگش گه چقیردی. ظهیرالدین بابر سلطان حسین بایقرانینگ بونده ی تشبثینی کوپدن بیری کوته یاتگن ایدی و اونگه کتته امید باغله گن ایدی.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:

[+] نوشته شده توسط نجیب الله اوزبیک کریمی فاریابی در 11:13 | |